wielkich odstępstw.<br> Skrajność druga, której najlepszą ilustracją jest twórczość Josifa Brodskiego - skądinąd oponenta Kundery również w innych sprawach - polega natomiast na całkowitym wyeliminowaniu problemu tłumaczenia jako takiego. Literacka ewolucja Brodskiego na emigracji - jako eseisty, lecz także, co zupełnie wyjątkowe, jako poety - polegała od początku na zmierzaniu ku ideałowi całkowitej samowystarczalności językowej, zdolności pisania utworów nawet najbardziej artystycznie złożonych od razu w języku "przybranym". Rozwiązanie to posuwa się krok dalej niż nawet autorskie próby tłumaczenia własnych utworów na obcy język: tłumacz w tej sytuacji nie tylko nie jest odrębną osobą, ale jest w ogóle zbędny.<br> Każde z tych skrajnych rozwiązań z osobna