z chrześcijaństwem. Jest także efektem prawie dwóch tysięcy lat rozwoju tego życia na różnych poziomach, co dokonało się przede wszystkim w kontekście świata chrześcijańskiego. Nie byłby więc judaizm tym, czym jest dzisiaj, nie byłoby takiego zróżnicowania ani wielopostaciowości tej religii, gdyby nie istniało chrześcijaństwo. Chcąc zrozumieć współczesnego Żyda i współczesny judaizm, trzeba - czy się tego chce, czy nie - odnosić się również do chrześcijaństwa. Bez tego wiele form i przejawów żydowskiego życia, a także wiele żydowskich nurtów i zapatrywań teologicznych (jak na przykład idee mesjańskie czy eschatologiczne), staje się wręcz niezrozumiałych. Staranne poznawanie obrzędowości i zwyczajów oraz pobożności, modlitw i religijnych praktyk