że oto ważą się jego losy i że od jednej decyzji zależy wszystko; sytuacji ujawniającej z przenikliwą jasnością nieprzekraczalną granicę między dobrem a złem. Pisali o tym badacze twórczości Borowskiego. Bo też jego Vorarbeiter jest przykładem szczególnie szokującym: czy to jeszcze ofiara, czy już oprawca? Do którego miejsca dozwolony jest kompromis z własnym sumieniem w imię fizycznego przetrwania, gdzie jest ta linia graniczna, poza którą zaczyna się zło jednoznaczne, nie dające się niczym zracjonalizować czy usprawiedliwić?<br> Otóż heroizm Bonhoeffera polega, w moim pojęciu, również i na wytyczeniu owej linii: w sytuacji, w której za bezpieczeństwo płaciło się tylko niezbyt wygórowaną cenę