w czasach późniejszych - "narodem inteligenckim". Stawał się narodem wszystkich stanów, klas i warstw społecznych.<br>112. Dużą rolę, zarówno gdy chodzi o Polskę, jak i obszar całej Europy, w umocnieniu, upowszechnieniu poczucia narodowego odegrały względy ekonomiczne - ukształtowanie krajowego rynku wymiany towarów i usług. Podobne znaczenie miało pojawienie się możliwości podróżowania i komunikowania się na duże odległości. Gdy ludzie przez całe życie mieszkali w wiosce i znali okolice na odległość paru tylko wiorst, nie bywali dalej, nic do nich z tych dalekich stron nie trafiało, ani towar, ani informacja, ani urzędnik państwowy - wytwarzała się świadomość lokalizmu. Nie było warunków dla ukształtowania się poczucia przynależności