stan zagrożenia życia nie docierał do świadomości w pełnym wymiarze. Tęsknota i niepokój o nieznane losy najbliższych przemieszczały sferę cierpień na takie, które są normalnym udziałem ludzi żyjących na wolności. Tworzyła się sytuacja psychiczna, w której obozowy koszmar przekształcał się w straszną zjawę senną, przeżywaną w stanie półświadomości, natomiast świadomość koncentrowała się na życiu uczuciowym.<br>Jeżeli więzień został wyrwany ze struktury rodzinnej, w której pełnił funkcję głównego opiekuna i obawiał się, że tej funkcji nikt za niego nie będzie pełnił, jego cierpienia się potęgowały, lecz równocześnie wzmacniała się wola życia. Czuł się swoim bliskim niezbędny. Mobilizował siły psychiczne i dopiero w