historii jego kraju, nie dość tego - realny składnik jego własnego doświadczenia.<br> Pół biedy, gdyby chodziło tylko o różnice doświadczeń. Wiemy, że literatura ma swoje sposoby, aby wszelkie odmienności w tej dziedzinie jakoś przezwyciężyć czy choćby zamaskować. Pisarz o odpowiedniej skali talentu zawsze potrafi wyodrębnić w zmienności epok i kontynentów niezmienną konstantę ludzkiej natury; a jeśli nie jest co do jej niezmienności przekonany, potrafi przynajmniej zestawić ze sobą odrębne sfery doświadczeń i uczynić literackim tematem właśnie ich wzajemne różnice. To wszystko da się zrobić. Prawdziwy kłopot z literaturą jest natomiast ten, że zrobić to wszystko można tylko w tym czy owym języku