do gladiusa kalmarów jest powierzchowne i całkiem mylące. Mątwy wywodzą się z kredowych głowonogów o spiralnie zwiniętej muszli złożonej niemal wyłącznie z aparatu hydrostatycznego. To jego późniejszy rozrost doprowadził w eocenie do powstania w jednej linii rozwojowej spłaszczonej os sepiae, a w drugiej (w miocenie) płaskospiralnej muszli Spirula. Bez zapisu kopalnego historii tej z pewnością nie udałoby się odtworzyć (ryc. 9.11).<br>Drobne głowonogi młodszego paleozoiku i mezozoiku miały wrogów w pelagicznych drapieżnych stawonogach pokrewnych Concavicaris o wielkich złożonych oczach i chwytnych odnóżach. Te zadziwiające zwierzęta o nie znanych bliżej pokrewieństwach zasiedlały liczne środowiska morskiego pelagialu przynajmniej od początku syluru, a