i historia" jak i w eseistycznej pracy Tomasza Łubieńskiego "Bić się czy nie bić?". Ale jednocześnie, o czym też trzeba pamiętać, okres romantyzmu jest momentem, w którym kultura polska, nie zarzucając swej odrębności, silniej niż dotąd łączy się z Europą. Jest to oczywiste, jeśli zauważyć, że właśnie wtedy na Zachodzie kształtować się zaczynają zręby nowoczesnego społeczeństwa demokratycznego, przełamującego ograniczenia i nadużycia absolutyzmu. Tutaj przecież osiadła główna fala wychodźstwa politycznego. Lecz w tym związku z Europą romantyzm polski nadal pozostawał sobą. Więcej - jak pisze w ostatnio wydanym tomie "Biblioteki romantycznej" Alina Witkowska - romantycy upatrywali przyszłość Europy w odrodzeniu przez słowiańszczyznę: "Stary i chory