przez cara dla handlu i przemysłu. Kupcy, podzieleni według zamożności na dwie gildie, uzyskali ograniczony samorząd w miastach. Po otwarciu portów bałtyckich handel zagraniczny uzyskał znakomite warunki rozwoju, władza usilnie popierała też rozwój górnictwa (na Uralu) i hutnictwa oraz zakładanie manufaktur. Uboga ludność miejska nie miała prawa do przywilejów stanu kupieckiego, ale także skorzystała na ogólnym rozwoju miast. Natomiast pogorszyła się jeszcze bardziej sytuacja krestjan, którzy zostali całkowitą własnością swych panów: rozciągnięcie na wszystkich chłopów podatku "podusznego" doprowadziło do zaniku ostatnich różnic między wolnymi niegdyś krestjanami a niewolnymi chołopami. Stworzyli oni jednolitą klasę chłopską, na której barkach spoczął cały ciężar carskiego