analfabeci, tylko dlatego; że mówili po polsku. I jeżeli w dziewiętnastym wieku można obserwować u wielu "Litwinów" w cudzysłowie wzmacnianie się ich więzów z ojczyzną jako pojęciem geograficznym, odbywa się też proces odwrotny, bo szlachtę Polski i Litwy łączy wspólna bohaterska walka z caratem, tak że terytorialne lojalności zostają zastąpione lojalnością wobec jednego, polskiego, narodu, niezależnie od tego, gdzie mieszkają jego członkowie. I niewątpliwie tak pojęta lojalność cechowała większość mieszkańców Wilna i w okresie międzywojennym i po 1939 roku. Wspominam o tym wszystkim w celach praktycznych. Jedynie jasne uświadomienie sobie przeszłości może prowadzić do rewizji tych sposobów myślenia, które przyjmowane są