konserwatywne sfery kościelne gorszyły się zbyt szerokim zakresem panującej wówczas tolerancji. Natomiast szermierze oświecenia twierdzili, iż właśnie ona przyczyniła się "do słusznie nadanego czasom i rządom tych królów Jagiellonów imienia wieku złotego dla nauk i języka w Polszcze" &lt;page nr=31&gt; (Feliks Bentkowski). Rozpięty wówczas ponad czasami saskimi oraz drugą połową XVII stulecia łuk narodowej tradycji sięgnie bezpośrednio do wieku XVI. Oświecenie po raz pierwszy chyba w naszych dziejach dokonało świadomego wyboru tej tradycji; uszanują go następne pokolenia. Aby się o tym przekonać, wystarczy otworzyć dowolny podręcznik dziejów Polski czy zarys historii literatury.<br>Dopiero w XX wieku skrajna prawica ujrzy w humanizmie i reformacji