wieki lokalnych naleciałości (obcych liturgii greckiej), podjęta przez patriarchę Nikona (1654 r.), wywołała gwałtowny opór konserwatystów, a ich prześladowania spowodowały trwały rozłam kościelny (raskoł). <br><br>Społeczeństwo wahało się między ksenofobią i szacunkiem do idealizowanej stariny a chciwością nowych rzeczy i nowych myśli. O ile dwór chętnie sięgał po wzorce do krajów luterańskich, to bojarsko-dworianskie i mieszczańskie społeczeństwo z większym upodobaniem korzystało z bliższych i bardziej zrozumiałych przykładów polskich, zwłaszcza poprzez kontakty z prawosławnym duchowieństwem i szlachtą ruską z terenów Rzeczypospolitej. Te właśnie kręgi, najmniej ideologicznie podejrzane, pośredniczyły w szerzeniu się w Rosji polskich obyczajów, mody, języka, literatury, sztuki. Z tymi wpływami