pełnowartościowego uczestnika dramatu. Właśnie - nie tylko dramatu bohaterów zaludniających jego świat, ale i dramatu kultury. Jak piąta i trzecia symfonia Gustawa Mahlera towarzyszące drodze Gustawa von Aschenbacha ku rozkładowi za życia (z tęsknoty za pięknem) i ku śmierci, ale i jak rozmowy o muzyce między dwoma kompozytorami, za plecami których majaczą postaci Adriana Leverkühna i Fryderyka Nietzschego. Jak muzyka Ryszarda Wagnera w opowieści o jego protektorze Ludwiku II Bawarskim. Jak muzyka Antona Brücknera w Zmysłach, Cesara Francka w Błędnych gwiazdach Wielkiej Niedźwiedzicy, jak... Ale nie mnóżmy przykładów. Pora zwrócić uwagę na literaturę w jakże osobliwy sposób obecną w dziele Viscontiego. Obecną