że ich przejawy skrajne nawzajem się znoszą. Artysta typu Havla jest najbardziej sobą wtedy, gdy daje się ponieść impulsom moralnym, gdy jego dzieło bierze się z podstawowej niezgody na niesprawiedliwość świata. Ale gdyby chodziło tylko o to, gdyby spełniony był jedynie ten warunek, artysta mógłby łatwo popaść w dogmatyczny i nadmiernie pewny swych racji dydaktyzm; jego twórczość byłaby niczym więcej niż zbiorem szlachetnych ale nazbyt oczywistych moralistycznych komunałów. Trzeba więc spełnić jeszcze jeden warunek. Artysta-moralista musi mieć po prostu duże poczucie humoru.<br> "Poczucie humoru" służy mi w tym miejscu jako stenograficzny skrót dla oznaczenia wielu rzeczy naraz: od zdolności do