nomenklatura poszczególnych republik dostrzegła w osłabieniu państwa radzieckiego niepowtarzalną szansę emancypacji i uwłaszczenia na poradzieckim majątku<br>(doskonałym przykładem jest Ukraina). Dążenia secesyjne pojawiły się z dwóch kierunków: nomenklatury oraz ruchów narodowych takich jak litewski "Sajudis" i ukraiński "Ruch", które zaczęły masowo powstawać w 1988 roku. Dążenia niepodległościowe i wzrost świadomości narodowej zbiegły się z politycznym i gospodarczym interesem ludzi, którzy mogli w miarę bezkrwawo przeprowadzić demontaż Związku Sowieckiego.<br>Rzeczywiście, jeśli popatrzeć na rok 1991, w którym rozegrały się ostatnie akty dramatu, to zdumiewająca wyda się łagodność, z jaką konało imperium. Przebieg tej agonii zaskoczył większość ekspertów spodziewających się znacznie większych wstrząsów