szerzej świętości - zależy od międzyludzkich działań, układów, zawikłań. <q>"Człowiek jest poddany temu, co tworzy się ťmiędzyŤ ludźmi - powiada Gombrowicz - i nie ma dla niego innej boskości jak tylko ta, która z ludzi się rodzi"</> (Dr 91). Czymże jest więc sztuka, literatura? Przymuszaniem bliźnich, aby odczuwali, myśleli, postępowali, jak chciałby artysta: narzucaniem własnej osobowości ludziom. Jak często w XX wieku, artysta Gombrowicza jest zarazem ułomny i potężny. Nie wystarcza sam sobie, szuka bliźniego, aby się w nim potwierdzić. Ale umie także bliźniego zauroczyć i opanować... Owładnąwszy subiektywnością odbiorców, obiektywizuje własną. Jest graczem, który postępuje zawsze tak, aby siebie samego odnaleźć w spojrzeniu