przeciwstawieniem życia.<br> W rozprawie o idei w ruchu rewolucyjnym mowa jest właśnie o perypetiach idei w konkretnej historycznej sytuacji. Jest to sytuacja Polski w roku 1905. I w analizie tego konkretnego momentu pojawiają się dokładnie powtórzone elementy ogólnej krytyki kultury, o których mowa w rozprawie o Nietzschem, Berent wymienia tu nawyki, gnuśność uczuć, ideowe wyjałowienie, atrofię entuzjazmu. Przy czym społeczeństwo polskie znajduje się jakby w kręgu oddziaływania dwóch idei. Pierwsza, to idea ojczyzny albo idea narodu, albo program niepodległościowy; druga to idea dyktatury proletariatu albo przewrotu społecznego, rewolucji, socjalizmu. <br> Jednakże - powiada Berent - w postaci, w jakiej obie te idee prezentują się