Otóż wydaje się, że z pamięcią społeczną jest tak, że z jednej strony była ona od wieków przedmiotem manipulacji ze strony władzy, a równocześnie#zwłaszcza w Polsce#społeczeństwo przeciwko obowiązującej wykładni wysuwało własną wizję historii.<br>Zacznę od truizmu. Osadzenie epok w świadomości historycznej wcale nie zależy od ich bliskości. Oczywiście nieczęsto się nawiązuje do średniowiecza, ale na przykład w polskiej świadomości historycznej i potop szwedzki, i romantyzm, za sprawą literatury pięknej, tkwią o wiele mocniej aniżeli renesans, oświecenie czy pozytywizm. Należy tu od razu podkreślić, że tylko raz w historii przydarzyło się nam tak szczęśliwie, że doniosłe wydarzenia zaowocowały arcydziełami utrwalającymi