których najdoskonalsze wzory odnajdywano w łacinie (antycznej) i grece. Niektórzy humaniści przełomu XV i XVI w. posunęli się tak daleko, że nawet twierdzili, iż języki klasyczne same w sobie zawierają gotowe struktury myśli w postaci ostatecznej i niezmiennej. Takie poglądy niebawem doprowadziły do formalizmu i puryzmu: wzory starożytne traktowano jako niepodważalne normy. Normą najszczytniejszą była praktyka pisarska Cycerona. Pisać i mówić po łacinie jak Cycero było marzeniem humanistów. Odstępstwa od ideału cyceroniańskiego bywały tępione i piętnowane - szczególnie w XVI w. - jako wykroczenia przeciw dobremu smakowi.<br>Opozycja przeciw swoistemu terrorowi cyceronianistów przyszła z północnej Europy. Jej czołowym przedstawicielem był Erazm z Rotterdamu