są kręte, trudne od prześledzenia. Ale nawet pobieżna ich obserwacja sowicie się opłaca i stanowi doskonałą naukę, tak dla myśliciela, jak dla człowieka religijnego. Pozwala ona bowiem zrozumieć aktualny stan umysłów nie jako stan upadku w porównaniu do tego, co przyniosło z sobą średniowiecze, lecz jako stan umotywowany, stanowiący jakiś niezaprzeczalny postęp, wyznaczony nieodpartą logiką pojęć i koncepcji filozoficznych podlegających prawdziwemu rozwojowi myśli i uczestniczących w nim. Sprawę tę widzę wręcz przeciwnie niż popularny i wpływowy u nas Etienne Gilson, dla którego pokartezjańskie dzieje problemu Boga są - w stopniu, w jakim stanowią odstępstwo od św. Tomasza z Akwinu - przykładem jednego wielkiego