w ogóle bardzo ciekawym fenomenem i u niektórych jest prawdziwą obsesją. Rousseau upiększał pierwotnego człowieka, ludzie renesansu - Grecję, Stendhal - ludzi renesansu, pomiędzy 1918 i 1939 rokiem upiększano średniowiecze, przy czym tęsknota do dawnej rzekomej wspaniałości połączona jest zwykle z niechęcią do dnia dzisiejszego. Witkiewicz ma wyraźną obsesję zmierzchu. To przerażenie niezupełnie mieści się w ramach intelektualnych - jest to przeczucie, które nawiedzało ludzi wrażliwszych, zwłaszcza w Polsce, oddzielonej wąską granicą od nowego świata na Wschodzie. Nie wiadomo, może różne pesymizmy polskie tego okresu to był po prostu triepiet małogo pieried bolszym - drżenie małego przed większym - a wszystko inne to były tylko wtórne