Rodzi też potrzebę demonstrowania intensywności przeżyć aktualnych, która usprawiedliwiałaby uciekanie się do przeszłości - skąd krok do efektów melodramatycznych. Obydwu tych niebezpieczeństw nie uniknęła nawet twórczość pisarzy, którzy potrafili ukazać komplikacje własnej biografii i w kontekście wszystkich najważniejszych wydarzeń historii i jako skutek subtelnie odtwarzanej historii rodzinnej: Iwony Smolki (jej bohaterkę obciąża los przedwojennej inteligencji) czy Stanisława Bieniasza (jego bohatera obarczają komplikacje narodowościowe Śląska). Intensyfikowanie przeżyć psychicznych bohaterów - erotyczne dramaty u Smolki, moralne dylematy u Bieniasza - zaciera wyrazistość osobistego poszukiwania nowej prawdy o sobie i historii, jest jednym z czynników upodabniających tę prozę do przeciętnej powieści tzw. społecznej czy obyczajowej, o pewnych