wiąże się z konkretną intencją komunikacyjną, nie musi pozostawać w niezgodzie z generalną akceptacją założenia o racjonalnym działaniu artysty. Jest to jedynie uwzględnienie tego, że w rzeczywistym akcie twórczym odgrywają również rolę czynniki nie w pełni przez artystę uświadamiane sobie, a które dostrzec może i ocenić - niezależnie od tego rozumiejący odbiorca.<br> Nierzadko jednak ma miejsce działanie twórcze z pełnym przyzwoleniem artysty na własny precyzacji sensów komunikacyjnych swych utworów. Pomijam tu postawy twórcze czyniące z eliminacji czynnika racjonalnego w sztuce religię niemal, nie dlatego, że w gruncie rzeczy eliminacja taka jest przeważnie tylko pozorna, lecz dlatego, że nie ma to żadnego odniesienia