będzie odtąd otwieranie Zachodowi oczu na to, co dzieje się "po tamtej stronie" i co w każdej chwili może zagrozić także tutejszemu światu wolności i spokojnego dostatku. Tu jednak pisarz rozbija sobie boleśnie nos o mur okoliczności drugiej: właśnie dlatego, że jest teraz w bezpośredniej styczności z mieszkańcami tego świata, odkrywa prawie natychmiast - ku swojemu osłupieniu i zgrozie - że Zachód nie objawia bynajmniej szczególnej sympatii do tych, którzy chcą mu podważać śpiące powieki. W historii emigracyjnej literatury polskiej modelowym przykładem takiego braku sympatii jest koncert potępiających gwizdów, jakimi postępowa opinia francuska przywitała pierwsze wydanie Zniewolonego umysłu. Po wielu latach, już w