prawdopodobny niż ciągłość. Wszelkie rozważania na temat przyszłości komunizmu w Związku Sowieckim zależą zatem od odpowiedzi na jedno pytanie: czy polityka Gorbaczowa jest oznaką odnowy czy też zużycia się komunizmu? Mimo całej retoryki Gorbaczowa na temat żywotności komunizmu odpowiedź na to pytanie musi skłaniać się raczej ku zużyciu niż ku odnowie. Jeżeli jego <foreign>pieriestrojka</> spowodowała dotąd jakieś wyraźne zmiany, to polegały one na odejściu od dogmatów marksizmu-leninizmu zarówno w teorii, jak w praktyce. W Europie Wschodniej i w Chinach, gdzie widoczne reformy są śmielsze i bardziej pragmatyczne, ta tendencja jest jeszcze wyraźniejsza. Ogólną tendencją w łonie współczesnego komunizmu, także w