Polaków z jednej strony od Francuzów czy Anglików, z drugiej zaś Ukraińców lub Rosjan? Wewnętrzne kryzysy Rzeczypospolitej szlacheckiej, zarówno polityczne, jak i wyznaniowe, miały o wiele łagodniejszy przebieg aniżeli te występujące na wschód od Polski, a także na zachodzie Europy. We Francji, Niemczech czy Niderlandach burza reformacyjna spowodowała setki tysięcy ofiar, zabitych w trakcie wojen religijnych, tysiące straconych za przekonania wyznaniowe. U nas takich wojen nie było, a męczenników, którzy oddali życie za wiarę, da się policzyć niemalże na palcach jednej ręki. Nic więc dziwnego, że podczas gdy we Francji lub Holandii XIX i XX stulecia wychodziły wielotomowe rejestry tych ofiar