w własną młodość w ruchu komunistycznym.<br>Po drugie sama problematyka kolokwium okazała się oporna wobec takiej naukowej analizy. Rzeczywistość krajów bloku sowieckiego, ujęta powszechnie przyjętą definicją systemu totalitarnego, nie chce się poddawać innym, szczegółowym formułom. Umyka modelom, które chcą ją ująć w rytm cykli i okresów, rozluźniania się i zacieśniania opresji w poszczególnych krajach bloku. Tak jakby ta ogólna i złowieszcza definicja "totalitaryzm" wyczerpywała sprawę, a wszystko inne było tylko próbą wprowadzenia ładu do własnych wspomnień: co poszczególni ludzie, co poszczególne "ludy" w tym systemie przeżyły, chwilami zwodzone hasłami złudnych liberalizacji, chwilami doprowadzane do granic &lt;page nr=4&gt; wytrzymałości, do wybuchów, których spontaniczność wprawia