i zachowaniem, orientowały ich w przestrzeni i w czasie: żeglarzom znajdującym się na pełnym morzu zwiastowały bliskość lądu, tak jak Noemu obwieścił bliskość ziemi biblijny gołąb; doglądającym pola wieśniakom zwiastowały nadejście wiosny, tak jak przysłowiowa jaskółka (choć może - jak głosi przysłowie - jedna nie czyniła jeszcze wiosny){33}. Były więc ptaki oznakami, ogniwami w niezwykle skomplikowanym i splątanym łańcuchu przyczyn i skutków, pętającym człowieka pierwotnego. Ten zaś, usiłując się zeń wyzwolić, jeszcze bardziej się w nim wikłał i zaplątywał, gdy tylko brał oznaki za znaki. Podobnie jak błądził człowiek w starożytności i w średniowieczu, błądzi niejednokrotnie i dzisiaj, nie potrafiąc odróżnić oznak