gruntów dworskich od wiejskich i likwidacji wspólnego wypasu na ugorach. Zasięgu zmian nie można przeceniać; w skali krajowej, przed reformą uwłaszczeniową, ugory obejmowały jeszcze 27% użytków rolnych.<br>W niektórych zachodnich powiatach procent ten był już dużo niższy, rozpoczęta zaś ewolucja pobudzała właścicieli ziemskich do dalszych reform, w szczególności do zastępowania pańszczyzny robotnikiem najemnym.<br>Następowały zmiany i w zakresie hodowli. Sprawniejszy koń zaczynał zastępować wołu przy uprawie roli. Dwie trzecie koni i cztery piąte wołów pozostawało jeszcze w rękach chłopów, odrabiających pańszczyznę sprzężajną. Stopniowo jednak ziemiaństwo zaopatrywało się we własny sprzężaj; w zachodniej części kraju w połowie stulecia 50-70% koni należało