dwóch lat komuniści zdołali podporządkować sobie praktycznie wszystkie społeczne instytucje i organizacje. Ostatnim bastionem niezależności pozostał Kościół katolicki, lecz i on musiał zapłacić daninę reżimowi i pod przymusem zadeklarować lojalność wobec komunistycznego porządku prawnego.<br>Taka sytuacja trwała przez siedem lat: od końca lat czterdziestych do 1955 roku. W połowie lat pięćdziesiątych zaczęła narastać wewnątrzsystemowa opozycja. Partyjni reformatorzy, młodzi marksiści (m.in. Leszek Kołakowski, Jacek Kuroń, Karol Modzelewski), niektórzy intelektualiści, zafascynowani demokratycznym socjalizmem ("&lt;q&gt;socjalizm z ludzką twarzą&lt;/&gt;"), podjęli próbę zreformowania systemu bez zmiany jego tożsamości. Ponieśli porażkę. Niemniej ich wysiłki miały istotne znaczenie dla późniejszej demokratycznej opozycji i w znacznym stopniu zadecydowały