demokracja osiągnęła również wyższy stopień świadomości społecznej. Owo włączenie świadomości społecznej w procesy demokracji politycznej podkreśla jeszcze silniej słuszność tezy, że komunizm nie ma już żadnej historycznej misji do spełnienia. Cechujący demokrację wzrost poczucia społecznej odpowiedzialności, powiązany z autentyczną swobodą wyboru politycznego - formuła, w której państwa nie stawia się na piedestale, lecz używa się go jako narzędzia o ograniczonym działaniu, mającego dopomóc społeczeństwu i jednostce wyrażać myśli i uczucia - stworzył doskonalszy mechanizm zaspokajania ludzkich potrzeb, jak również ochrony ludzkich praw. Na całym świecie kładzie się coraz większy nacisk na inicjatywę jednostki i politycznie niezależną solidarność społeczną, a jest to odbiciem lepszego