Meta"! Piekło jest przede wszystkim metafizyczne!<br>Mówiąc o piekle trzeba dobierać słów wewnętrznie sprzecznych, żeby w nich się zawarł element Niewyrażalnego.<br>Zamiast więc "Przeze mnie droga do smętnej krainy" napiszmy coś w tym rodzaju:<br>Przeze mnie droga do krainy, która Bezdenna, wiecznie otchłań swoją goni Lepiej! O ileż głębsze takie piekło, zapadające się we własną głębię...&lt;/&gt;<br>(Dz III 227) I tak poprawia, zdanie po zdaniu, czcigodny poemat. Albowiem przeszłość - powiada - jest od nas uboższa. O ileż jesteśmy mądrzejsi, doświadczeńsi, bieglejsi od naszych przodków. To co im wydawało się szczytem zawiłości, nam jawi się jako dziecinna zabawka. Oczywiście, możemy patrzeć na przeszłość