na zachodzie kraju. Szczególna sławę zdobyli mistrzowie w Krakowie i Toruniu. Pobierali u nich nauki uczniowie ze środkowej i wschodniej Polski. Ukształtowały się wkrótce trzy ważne ośrodki przemysłu piernikarskiego, wspomniane Toruń i Kraków, a także Wrocław, z którym konkurowały inne miasta Dolnego Śląska. W początkach XVIII w. istniały już warsztaty piernikarskie na Śląsku i w Małopolsce. Surowe przepisy cechowe ograniczały swobodę ich działania, wkraczając nawet w szczegóły organizacji pracy, określając, ile klocków mógł posiadać warsztat. Każdy mistrz mógł dysponować tylko czteroma klockami, czyli ośmioma wzorami, jako że klocki rzezano z obu stron. Mistrzowskie formy tworzyli wykwalifikowani rzemieślnicy zarówno piernikarze (umiejętność rzeźbienia