przed nami obraz świata jako rzeki i Kościoła jako tratwy płynącej po tej rzece. Kierunek i tempo, w jakim porusza się tratwa, są zdeterminowane przez bieg rzeki. Jeżeli niekiedy tratwa osiądzie na mieliźnie, jedyne, co można zrobić, to ją zepchnąć z płycizny, poprawić kurs, dopasować się do głównego nurtu i płynąć dalej. Otóż jest to zły obraz Kościoła, który płynie przez ludzkie dzieje. Kościół nie jest bowiem zdeterminowany przez otaczający go świat, lecz przez posiadaną przezeń prawdę, która niekiedy zaleca otwartą postawę wobec świata, a niekiedy domaga się bycia "znakiem sprzeciwu".<br>Sobór dokonał teologicznej oceny współczesności. "Znaki czasu" to nie sporządzenie