narażać realnych, konstytucyjnych korzyści w pogoni za niepodległością. Także w Poznańskiem i na wschód od Bugu ziemiaństwo rozmyślało o zjednoczeniu z Królestwem, ale raczej legalnymi środkami. Ruch nielegalny ogniskował się w Polsce, jak w wielu innych krajach Europy, głównie w dwóch środowiskach: uczącej się młodzieży i w korpusie oficerskim. Z pochodzenia oba te środowiska były niemal wyłącznie szlacheckie, chociaż w większości już zdeklasowane. Pod tym względem istniała bliska analogia między środowiskiem spiskowym polskim i rosyjskim. Ruchowi rewolucyjnemu w Rosji w pierwszej połowie XIX w. dał Lenin nazwę szlacheckiego rewolucjonizmu. Określenie to rozciągamy umownie na polski obóz niepodległościowy lat 1815-1831, nie