z Rosją. Igor Szafarewicz, w obszernym studium Rusofobia (1989), przeciwstawia się pomawianiu rodowitych Rosjan o niezdolność stworzenia ustroju opartego na zasadach wolności i demokracji. Szafarewicz upatruje głównych twórców "czarnej legendy" w rosyjskich Żydach. Jego zdaniem odnosili się oni zawsze z zapiekłą nienawiścią do wszystkiego co rosyjskie, od kultury i literatury poczynając, a na Rosjanach kończąc.<br>Kierowały jak mały Etiopczyk słoniem Niesłychanie trudno rozwiać "czarną legendę". Cechuje ją daleko posunięta stabilność. Każdy pogląd oparty na podejściu emocjonalnym sprzeciwia się racjonalnym argumentom. Polscy historycy na przykład od przeszło dwustu lat walczą#na ogół bez większego powodzenia#z tezą, że Rzeczpospolita w 1795 roku