wieku dzieje Rosji czy Niemiec, nie mówiąc już o wielu pomniejszych państwach i narodach. Odnotowała go natomiast Hiszpania, Anglia, Niderlandy, a przede wszystkim Polska, która pamięcią XVI wieku żyła przez cały okres zaborów. W 1884 roku Kazimierz Morawski pisał, iż "pozostanie ta epoka dla nas złotą, podnosząc serca, krzepiąc dusze, podniecając umysły (...).<br>Żyć wspomnieniami świetnymi zapewne trudno, ale i zmarnieć przy nich niepodobnym".<br>Na świetność naszego złotego wieku złożyły się dwa zasadnicze czynniki: koniunktura gospodarcza oraz pomyślna sytuacja polityczna. Rzeczpospolita XVI wieku nie znała wojen domowych; dlatego z wyraźną dumą patrzono na zachód Europy pogrążony w walkach religijnych. Wewnętrznej koniunkturze politycznej