na osi Dniepr - Łowati, zaczęła teraz obejmować w ściślejszy sposób tereny położone na wschód i zachód od niej, co znakomicie ułatwiała sieć rzeczna. Na zachodzie państwo Rurykowiczów starło się z Polską (981 r.), na wschodzie - przyczyniło się do zniszczenia kaganatu Chazarów, ale natknęło się na silne państwo Bułgarów nadwołżańskich. Od południa było narażone na najazdy ludów stepowych: Pieczyngów i Połowców. Natomiast na północy i północnym zachodzie słabość i brak organizacji politycznej ludów fińskich i bałtyjskich stwarzały olbrzymie możliwości dalszej ekspansji. <br><br>Książęta z rodu Rurykowiczów nie byli absolutnymi władcami, lecz przede wszystkim naczelnikami drużyny, wodzami i sędziami. Ich układy z cesarzami bizantyńskimi