nabrała tej prędkości. Paradoksalnie rozmaite podziały w Europie - przez wielu uważane za słabość - były jej siłą. Podział na państwa i państewka, na władzę centralną (koronę) i lokalne senioraty, miasta mające swoje prawa - tworzyły korzystną pożywkę do rywalizacji. Na korzyść Europy grał również rozdział sfery świeckiej i religijnej.<br>Kościół umocnił swoją pozycję na południu Europy, ale na jej północy większa swoboda dała szansę protestanckiej reformie. Herezje wywoływały nie tylko ferment w religii, ale i w nauce. Wynalazki były na świecie znane od dawna (Chiny w nich przodowały), ale to Europa upowszechniła je na szeroką skalę. Wytworzył się swoisty kult nowości, pochwała eksperymentu