raz zaś pełen podziwu, zmieszanego z niechęcią - lub nawet wrogością... Jakkolwiek by było, właśnie nieobecność Boga (ukształtowanej religii) wyzwala w Gombrowiczu poczucia metafizyczne.<br>Człowiek jednak nie może pozostać zdany tylko na siebie. Do wiejskiego kościółka kosmos wdziera się wtedy, kiedy Fryderyk opróżnia go z Boga. I odwrotnie: najosobliwsze urojenie nabiera prawomocności, kiedy przytaknie mu drugi człowiek. Gwarantem zrozumienia (uporządkowania) rzeczywistości przez jednostkę może być tylko inna jednostka, później dopiero społeczność. Jakiż to jednak gwarant ułomny, niewiarygodny! Dotrzeć doń można tylko przez pożądanie: poza ciałem spotkać człowieka nie sposób. Dlatego w opustoszonym kościele wzrok narratora zatrzymuje się na Karolu: &lt;q&gt;"ział boskością będąc