współczesne społeczeństwo jako zatomizowaną masę, wiele najnowszych badań socjologicznych wskazuje, że kręgi rodzinne, koleżeńskie i towarzyskie odgrywają wciąż istotną rolę jako grupy odniesienia kształtujące poczucie kulturalnej powinności i sferę autentycznych zainteresowań".<br>Po czwarte - małe grupy, w których funkcjonuje jednostka, pełnią rolę czynnika kontroli społecznej, stanowią istotny element opinii społecznej wywierającej presję w kierunku realizacji przyjętych w nich norm i wzorów kulturalnego uczestnictwa. Pisze o tej roli T. Goban-Klas:<br>"[zajęcia kulturalne, podobnie jak ogół działalności człowieka, podlegają wielorakim uwarunkowaniom społecznym i normatywnej regulacji. Pewien minimalny poziom partycypacji w życiu kulturalnym jest wymagany od każdego; znajomość określonych dzieł jest często warunkiem awansu