osobliwą karierę w urzędowym piśmiennictwie pogańska saga pod tytułem Pochodzenie ludu Longobardów. Zachowała się ona w trzech rękopisach z IX i XI w. jako tekst poprzedzający edykt Rotariego. Rękopiśmienne przyłączenie tej sagi do edyktu musiało być w VIII w. czymś notorycznym, skoro sam Paweł Diakon uważał Origo gentis Langobardorum za "prolog do edyktu praw Longobardów, który ułożył król Rotari"23. Formalnie rzecz biorąc, Paweł Diakon się pomylił, ale był to błąd znamienny. Stefano Gasparri przekonująco wykazał, że saga Origo gentis Langobardorum od chwili spisania rzeczywiście pełniła funkcję drugiego (a według miejsca, na jakim figurowała w rękopisach, pierwszego) prologu do edyktu24. Chyłkiem