z caratem zwrócony przeciw siłom rewolucji w Rosji i w Polsce. Autonomia realizowana kosztem mas ludowych. Oraz program lewicy czerwonych - sojusz z rewolucją rosyjską przeciw caratowi. Niepodległość i przewrót społeczny realizowany kosztem posiadającej szlachty.<br>Żadna z tych alternatyw nie dała się zrealizować. Ani arystokracja związana z wielką burżuazją, ani też radykalna inteligencja nie narzuciły swej woli narodowi.<br>Ruch usiłował pójść drogą pośrednią, najbliższą sercom tamtego pokolenia: sojuszu wszystkich klas przeciw zaborcy, z programem reform możliwych do przyjęcia dla szlachty i chłopów. Rezultatem była przegrana w walce o niepodległość, ale zarazem osiągnięcie celu w zakresie reform społecznych.<br>Bilans przegranej obejmuje dziesiątki tysięcy