urzędniczych policyjnych czy militarnych. Tradycje te cały czas są obecne w polskiej kulturze politycznej i stanowią, jak to zauważył Janusz Tazbir, "podbudowę wszelkich antytotalitarnych wystąpień". I tylko wtedy, gdy uświadomimy sobie rolę kultury szlacheckiej w dobie romantyzmu, stanie się jasne, że oskarżanie Polaków o polityczny idealizm nie brało pod uwagę realnych doświadczeń narodu, żywych w zbiorowej pamięci. Zrozumiemy też, że radykalizm społeczny romantyzmu polskiego wynikał bardziej z tradycyjnej koncepcji praw obywatelskich niż ulegania wpływom ruchów socjalistycznych w XIX stuleciu. To przecież Konstytucja 3-go Maja, a nie manifest Komunistyczny, stanowiła punkt odniesienia dla romantycznej myśli społecznej. Stąd też tak silny kult