zwyczajności może dopiero oddać istotę zagłady i cud ocalenia. Lecz ludzie, tak jak ich nauczono, szukają ścisłości fakcików mających złożyć się na coś, co zowią prawdą historyczną ale i pragną gorąco, aby fakty z bohaterskich czasów pasowały wszystkie do wzorów bohaterstwa. A żywy świadek wychowany kiedyś w tej samej kulturze rozumie samą potrzebę, chociaż wie najgłębiej, że istota sprawy leży w czym innym. <hi rend="italic">"Ludzie przecież będą oczekiwać od nas jakichś liczb, dat, danych o ilości wojska i stanie uzbrojenia. Ludzie są bardzo przywiązani do powagi faktów historycznych i do chronologii"</>. A więc z jakichś powodów trzeba rozstrzygnąć, czy w kwietniu 1943