było pragnienie połączenia wolności z jakąś formą idei socjalistycznej i z dalszym istnieniem (chociaż w innej postaci) Związku Radzieckiego. Mimo dramatycznego nieraz napięcia między obu tymi dążeniami, każde z nich było częścią tożsamości Gorbaczowa, głęboko zakorzenioną nie tylko w jego osobowości, lecz również w dziejach jego rodziny. W jednej z rzadkich chwil <orig>samoodsłonięcia</> Gorbaczow opowiedział o swej rozmowie z Edwardem Szewardnadze, w której doszli do wniosku o moralnej konieczności radykalnej przemiany. Skomentował ją następująco: "Nie było nam łatwo dojść do takich wniosków. Nie byliśmy już chłopcami; wiele przeżyliśmy, przeszliśmy także przez wojnę, a więc widzieliśmy i wiedzieliśmy bardzo wiele. Weźmy dla