totalitarnych ideologii - utopii - jak komunizm czy faszyzm. Z kolei jednak dla niektórych antytotalitarnych twórców Kościół będzie także jawił się przez pryzmat totalitarnych doświadczeń jako groźna forma zniewolenia dusz. Totalitarna antyreligia zbudowana na wzór religii rzuci swój negatywny obraz także i na Kościół. Model hierarchicznego posłuszeństwa wyda się bliski dyktaturze, etos samozaparcia bliski depersonalizacji realizowanej przez społeczeństwo mrówek (Por. Szkic Kołakowskiego pr. Kapłan i błazen").<br> Gdy dzisiaj spojrzymy na doświadczenia ubiegłych pokoleń i spróbujemy wyjaśnić przedmiot czy przedmioty sporu, zobaczymy lepiej zacietrzewienie i pomyłki obu stron. Ale zobaczmy także, co rodziło i co będzie rodzić napięcia nawet mimo dobrej woli.<br> Otóż Kościół