ciągle był uważany za potencjalne ognisko zdrady na rzecz Litwy. W styczniu 1570 r. wymordowano w Nowogrodzie - według ostrożnych obliczeń - od 25 do 40 tysięcy ludzi. Podobnym zniszczeniom uległo jednak wiele innych miast i okręgów wiejskich. Centralne rejony państwa zostały wyludnione, chłopi zbiegali na stepy na południowym wschodzie lub szukali schronienia w lasach na północy. <br><br> Okres Iwana Groźnego to czasy, gdy ekspansja państwa moskiewskiego przekroczyła granice dawnej Rusi. Przywrócenie tych granic było przez dłuższy czas głoszonym i realizowanym celem politycznym Moskwy. Teraz pojawiły się nowe cele, tym razem już o charakterze wyraźnie agresywnym: nadwołżańskie chanaty tatarskie, chanat krymski, Inflanty. Jeszcze przed