występuje realnie, pełni jedynie funkcję jednostki rozrachunkowej (miernika wartości). Pieniądz realny pojawia się dopiero później, gdy odbiorca dokonuje płatności za dostarczone wcześniej produkty lub usługi albo też reguluje inne zobowiązania (np. podatki). Pieniądz pełni wówczas funkcję środka płatniczego.<br>Transakcje kredytowe oznaczają odroczoną spłatę zobowiązań i wiążą się z potencjalnymi stratami sprzedawców dóbr (tym większymi, im dłuższe będą okresy spłat zawarte w umowach kupna-sprzedaży). Wynikają one stąd, że współcześnie ceny dóbr na ogół rosną, a zobowiązania regulowane są nie w naturze, lecz w pieniądzu. Jeśli ma miejsce inflacja, czyli wzrost przeciętnego poziomu cen, to spada siła nabywcza pieniądza. Realizacja odroczonych płatności