rzeczywisty obraz człowieka kreśli kultura, będąca dla niektórych emanacją Istoty Najwyższej. Nie wdając się w spory natury filozoficznej można stwierdzić, że w chwili obecnej uwarunkowania egzogeniczne zachowań ludzkich wyraźnie dominują nad endogenicznymi, choć w przeszłości, a i obecnie wśród społeczności prymitywnych, było inaczej. Oddziaływania egzogeniczne dzielą się na dwie grupy: środowiskową i socjokulturową.<br><br> Pierwsza obejmuje różnorodne uwarunkowania zachowań wynikające z oddziaływań środowiska przyrodniczo-technogenicznego, w którym przebywa człowiek w poszczególnych fazach swojego życia, druga zaś - wszelkie modyfikatory zachowań będące skutkiem współżycia społecznego. Uwarunkowania środowiskowe można podzielić na: przyrodnicze, będące efektem aktualnego stanu środowiska naturalnego, technogeniczne, obejmujące wszelkiego rodzaju dzieła rąk ludzkich